طبقه بندی سیستم ها

طبقه بندی سیستم ها

دانشمندان و متفکران، lمدل های گوناگونی را برای طبقه بندی سیستم ها قائل شده اند. در این جا به نمونه هائی از آن ها اشاره‌می شود.

سیستم های اصلی و فرعی :

طبقه بندی سیستم ها به دو دسته اصلی و فرعی

سیستم فرعی جزئی است که بر خود نظارت دارد و ضمن انجام وظیفه خاص برای رسیدن به هدف معینی می کوشد.

با دید گسترده تری این سیستم فرعی که نقش ویژه ای را ایفا می کند خود یکی از اجزای تشکیل دهنده سیستم بزرگ تری است که می توان آن را «سیستم اصلی» نام نهاد.

بنابراین

سیستم اصلی از به هم پیوستن چند سیستم فرعی پدید می آید. باید توجه داشت که وابستگی سیستم فرعی به سیستم اصلی سبب تحلیل سیستم فرعی در سیستم بزرگ تر نشده، بلکه سیستم فرعی در عین حال که به انجام دادن وظائف خویش مشغول است در جهت تحقق هدف های سیستم بزرگ تر نیز فعالیت می کند.

مثال

در سیستم اصلی بدن، سیستم های فرعی گوارش، اعصاب، تنفس و گردش خون، هر یک وظائف خویش را انجام می دهند . در عین حال با یکدیگر مربوطند و ارتباط آن ها با یکدیگر در جهت کار سیستم اصلی بدن است.

به همین ترتیب در سیستم اصلی شبکه آموزشی کشور به عنوان نمونه هائی از سیستم های فرعی می توان به آموزش ابتدائی، آموزش دبیرستانی، آموزش فنی و حرفه ای و آموزش دانشگاهی که البته هر یک از آن ها نیز برای سیستم های فرعی تر درون خود سیستم اصلی محسوب می شوند اشاره کرد.

سیستم های باز و بسته :

سیستم بسته، سیستم ساده ای است که با محیط خود ارتباطی برقرار نمی کند. سیستم باز، سیستمی است که با محیط خود مرتبط است .

سیستم های بسته در برخورد با محیط، سازمان خود را از دست می دهند یا جهت فعالیتشان تغییر می کند.

مثال

چنانچه یک اتم را که سیستمی بسته است بشکنیم و با محیطش ارتباط دهیم از صورت اولیه اش خارج شده و نظم سیستمی آن دچار اختلال می شود. لازم به ذکر است که به سختی می توان سیستم کاملاً بسته را در ذهن متصور ساخت و سیستم بسته اصطلاحی نظری و مجرد است، زیرا سیستم ها در هر حال به نحوی با محیط خود مرتبط هستند.

طبقه بندی سیستم ها بر اساس میزان پیچیدگی :

هزاران سال است که آدمی در اندیشه طبقه بندی پدیده هاست. به طوری که انسان های نخستین نیز گیاهان و جانوران را به گروه های «مفید یا مضر» و «قابل استفاده یا غیرقابل استفاده» طبقه بندی می کردند.

رده بندی ارسطو

ارسطو با شناسائی تعداد هزار و چند حیوان و گیاه آن ها را رده بندی کرد. طرح رده بندی ساده ای که ارسطو ارائه داد، حیوانات را به سرخ خون (مهره داران) و غیر سرخ خون (بی مهرگان) و گیاهان را (بر اساس اندازه و ظاهر آن ها) به علف ها، گیاهان بوته دار و درختان تقسیم می کرد. این طرح تا قرن هجدهم – یعنی هنگام مطرح شدن اندیشه لزوم و طبقه بندی اجزاء و عناصر پدیده ها توسط لینائوس– مورد استفاده بود.

هر طرح طبقه بندی با یک هدف ذهنی ویژه

هر طرح طبقه بندی، هر چند هم که قراردادی باشد، با یک هدف ذهنی ویژه تنظیم می شود. دانش آموزان را می توان بر مبنای میزان توانائی آن ها،‌آب و هوا را می توان بر اساس درجه گرما و میزان بارندگی، و کتاب ها را می توان بر مبنای تخیلی بودن و واقعی بودن طبقه بندی کرد. در همه این طبقه‌بندی ها مبنائی برای طبقه بندی مدنظر قرار می گیرد و نظمی در طرح طبقه بندی ایجاد می شود که به مطالعه پدیده های مشابه نیز کمک می کند. طبقه بندی سیستم ها را می توان بر مبنای عوامل متعددی انجام داد. یکی از این عوامل «میزان پیچیدگی» است.

سلسله مراتب بولدینگ

بولدینگ سلسله مراتبی را برای طبقه بندی سیستم های گوناگون ارائه داده است. در این سلسله مراتب میزان پیچیدگی سیستم های هر سطح از سیستم های سطح پیشین بیشتر است و قوانین سطوح پیشین در سطوح بعدی نیز صدق می کند در حالی که سطوح بعدی هر یک خصوصیات خاصی دارند که طبقات پیشین فاقد آن ها هستند (بولدینگ، 1971، ص 20-28) . این سطوح عبارتند از :

• 1) سطح ساختارهای ایستا

این سطح، سطح چهارچوب ها نیز نامیده می شود مانند نقشه یک زمین یا یک نمودار سازمانی.

• 2) سطح سیستم‌های متحرک ساده

در این سطح که سطح ساعت گونه نیز نامیده می شود، حرکاتی از پیش تعیین شده مشاهده می شود مانند حرکت دوچرخه، حرکت موتورهای بخار و حرکت منظومه شمسی. بیشتر نظریه های علوم فیزیک، شیمی و اقتصاد در این سطح قرار می گیرند.

• 3) سطح سیستم های سایبرنتیکی

یا سطح سازوکارهای کنترل خودکار و خودتنظیم که می توانند تعادل خود را حفظ کنند، مانند ترموستات و موشک های قاره پیما. در این سطح رفتار، سیستم هدفجوست، ولی نمی‌تواند تغییر هدف بدهد.

در این سیستم ها، ارتباط و کنترل، لازمه حفظ تعادل سیستم و ادامه عملیات در مسیر از پیش تنظیم شده است. نکته مهم این است که عمل ارتباط (مثل انتقال درجه حرارت در ترموستات) و کنترل (از طریق قطع و وصل جریان) توسط خود سیستم و بدون دخالت عوامل خارجی انجام می‌گیرد.

• 4) سطح سیستم های باز، سیستم های خودکفا و سیستم های قادر به تولید مثل

این طبقه به سیستم های یاخته ای یا سلولی که مرز جدائی موجود زنده از جماد هستند، اختصاص می یابد.

• 5) سطح سیستم های تکاملی رستنی، نظیر گیاهان

در این سطح شکل ساده ای از تقسیم کار بین سلول ها مشاهده می شود. همچنین در دوره زندگی سیستم های موردنظر در این سطح مراحل مشخصی به صورت تکوینی برنامه ریزی شده اند.

• 6) سطح سیستم های حیوانی

سیستم های این سطح از تحرک و خودآگاهی بیشتری برخوردارند و دارای گیرنده های اطلاعاتی مخصوصی نظیر چشم و گوش بوده، از سیستم اعصاب و مغز نیز برخوردار هستند، بنابراین قادرند که اطلاعات را گرفته، تعبیر و تفسیر کرده و نسبت به آن واکنش مناسب نشان دهند.

• 7) سطح سیستم های انسانی

این سیستم ها خودآگاه هستند، در واقع سیستم های این سطح مخلوقاتی هستند که بر «توان کسب آگاهی خود» وقوف دارند، یعنی «می داند که می تواند بداند». انسان علاوه بر هدف‌جو بودن، کمال جو نیز هست، و به دنبال مطلوب هائی است که رسیدن به آن ها مشکل و گاهی محال است

• 8) سطح سیستم های اجتماعی

این سطح شامل سیستم های سازمانی می شود. این سیستم ها تحت تاثیر عواملی نظیر ارزش ها، نقش ها، تاریخچه، فرهنگ و آثار هنری قرار دارند. این دسته از سیستم ها در شمار پیچیده‌ترین سیستم های شناخته شده قرار می گیرند.

واحد تشکیل دهنده این گونه سیستم ها انسان نیست بلکه نقشی است که انسان در سیستم اجتماعی بازی می کند.

مثال

برای مثال در یک اداره از میان 3 نفر که کار معینی را انجام می دهند یک نفر به خاطر دریافت حقوق، دیگری به خاطر علاقه به کار و شغل خود و سومی به خاطر خدمت به مردم کار می کند. بدین ترتیب گرچه کار آن ها یکسان است، ولی هر یک نقش های متفاوتی را اجرا می کنند. (باکلی، 1967، ص 490-513).

• 9) سطح سیستم های ماوراء الطبیعه، نمادی و مجرد دنیای ناشناخته ها

این سیستم ها در مرتبه ای قرار دارند که گیرنده های اطلاعاتی بشر، قادر به گرفتن اطلاعات از آن ها نیست و انسان از طریق دانش نتوانسته است به آن ها راه یابد، از این رو ماهیت پدیده ها و حوادثی مانند مرگ برای او مبهم مانده است ( هر چند مکتب های توحیدی با اعتقاد به وحی و ارتباط انبیاء با ماوراءالطبیعه و سرای دیگر، توانسته اند اطلاعاتی را فراتر از محدوده قدرت علم بشر در اختیار وی قرار دهند).

سه سطح اول

سه سطح اول که مشتمل بر سیستم های فیزیکی و مکانیکی هستند با علوم «طبیعی- فیزیکی» سر و کار دارند.

سه سطح دوم

سه سطح بعدی از سیستم های بیولوژیکی تشکیل شده اند و قلمرو زیست شناسی، گیاه شناسی،‌جانورشناسی و پزشکی محسوب می شوند.

سه سطح آخر

سیستم های سه سطح آخر نیز با علوم انسانی، اجتماعی، رفتاری، هنر و مذهب سرو کار دارند. شواهد تجربی و پیشرفت های نظری در نظریه سیستم ها حکایت از آن دارند که سیستم های «طبیعی- فیزیکی»، «زیستی» و «اجتماعی- فرهنگی» رابطه ای به هم پیوسته دارند و به ترتیب پدیدار شده اند (نیکولاس، 1992، ص 54) . هر چند مدیریت عمدتاً با سیستم های سطوح هفتم و هشتم ارتباط دارد ولی برای تحقق هدف ها، نتایج و تنظیم فراگردها از سیستم های سطوح دیگر نیز استفاده می کند.

برگرفته از سایت صالح مختاری

برای مشاهده لیست همه ی پرسشنامه های استاندارد لطفا همین جا روی پرسشنامه استاندارد کلیک فرمایید. • تحلیل داده های آماری برای پایان نامه و مقاله نویسی تحلیل داده های آماری شما با نرم افزارهای کمی و کیفی ،مناسب ترین قیمت و کیفیت عالی انجام می گیرد. نرم افزار های کمی: SPSS- PLS – Amos نرم افزار کیفی: Maxquda تعیین حجم نمونه با:Spss samplepower روش های تماس: Mobile : 09102194672 Telegram: @abazizi • E-mail: abazizi1392@gmail.com • WATSAP: 09143444846 بنر ها